1) Duraklama Sendromu: Beynin Sessiz Freni ve Benim Hikâyem
- Nuray Çalışkan
- 4 gün önce
- 3 dakikada okunur
Hayat bazen görünmez bir "pause" tuşuna basar. Başlamak istersiniz ama başlayamazsınız, gitmek istersiniz ama gidemezsiniz. Bu, tembellik veya irade eksikliği değil, beyninizin aşırı yüke karşı devreye soktuğu bir koruma mekanizması olan "Duraklama Sendromu" olabilir. Bu yazıda, DEHB'li bir birey olarak bu sessiz freni nasıl tanıdığımı, arkasındaki nörobilimi ve onu nazikçe çözmenin pratik yollarını anlatıyorum.
🌱 Benim Hikâyem: Zihin Sisinden Beden Ağrısına
Son haftalarda bedenim bana bir şey anlatmaya çalışıyordu ama önce duyamadım.
DEHB’li biri olarak zaten zihnim yoğun bir trafiğe sahne olurken; altı kedimden üçünün arka arkaya hastalanması, pire ilacı sonrası evin karışması ve günlerce süren temizlik eklenince, içsel kapasitem tamamen doldu.
Önce zihnim sislenmeye başladı. Sonra tamamen durdu.
Hiçbir şeye başlayamıyor, düzenli gittiğim spor salonuna gidemiyor, davetlere katılamıyor, markete gitmekte bile zorlanıyordum. En çarpıcısı, doktora gitmeyi istediğim halde 10 gündür o kapıdan içeri adım atamıyordum.
Ve sonra bedenim başka bir sinyal verdi: Keskin, geçmeyen, yoran ağrılar. Önce soğuk algınlığı sandım sonra fark ettim ki bu yalnızca yorgunluk ve viral bir durum değildi. Bu, Duraklama Sendromuydu — beynimin kendini korumaya aldığı sessiz mod.
🧠 Duraklama Sendromu Nedir? Beynin Sessiz Freni
Dışarıdan "tembellik" gibi görünse de durum çok daha derin ve biyolojiktir. Duraklama Sendromu, prefrontal korteksin (planlama ve karar merkezi) aşırı yük veya algılanan tehdit karşısında geçici olarak kapanmasıdır. Bir nevi, beynin kendi üzerine çektiği nörolojik bir güvenlik şeridi.
🌸 Duraklama Sendromunun 10 Tipik Belirtisi
İşlere başlayamamak (Başlama engeli)
Aynı noktada takılı kalmak
Günler geçse bile ilerleme hissedememek
Zihnin sisli ve bulanık hissetmesi
"Gitmek istiyorum ama gidemiyorum" duygusu
Enerjinin bir anda dibe vurması
Ertelemeyi istemeyerek yapmak
Karar verememe (Decision Paralysis)
Hayatın "pause" tuşuna basılmış gibi olması
Nedensiz bedensel ağırlık veya ağrılar
⚙️ Beyinde Ne Oluyor? Nörobilimsel Açıklama
🔸 1) Aşırı Yük → Sistem Kapanması: Prefrontal korteks "Bu çok fazla. Şimdilik duruyorum." sinyalini verir. Bu, bir bilgisayarın aşırı ısındığında kendini kapatması gibidir.
🔸 2) Tehdit Algısı → Donma Tepkisi: Savaş-kaç tepkisinin bir parçası olan "donma" modu devreye girer. Sinir sistemi, "Devam etmek tehlikeli olabilir. En güvenlisi sabit kalmak." kararını verir.
🔸 3) Enerji Ekonomisi → Tükenmişlik Modu: Vücut hayati olmayan tüm süreçleri yavaşlatarak enerjiyi korumaya çalışır. "Hareket etme, enerji sakla" komutu verilir.
👥 Kimlerde Daha Sık Görülür?
DEHB ve kaygı bozukluğu olan bireylerde
Kronik stres veya tükenmişlik yaşayanlarda
Uzun süreli belirsizlik ortamında kalanlarda
Travma geçmişi olanlarda
Mükemmeliyetçi ve çok sorumluluk yüklenen yetişkinlerde
Unutmayın: Kişi tembel, isteksiz veya umursamaz değildir. Beyin sadece savunma moduna geçmiştir.
💡 Duraklama Sendromunu Kırmak: 5 Pratik ve Hızlı Egzersiz
Bu teknikler, sinir sisteminize "tehlike geçti" sinyalini fiziksel olarak göndermek üzerine kurulu. Her biri 1-2 dakikadan kısa sürer.
🔶 1. 4-8 Nefesi (Vagus Sinirini Resetleme)
Nasıl Yapılır: 4 saniye derin nefes alın, 8 saniyede yavaşça verin.
Etkisi: Kalp atışını yavaşlatarak tehlike algısını sıfırlar. Acil durum butonu gibidir.
🔶 2. Topraklama (Grounding) – 30 Saniye
Nasıl Yapılır: Ayak tabanlarınızı yere iyice bastırın. Ellerinizi soğuk bir yüzeye (pencere, bardak) koyun. 3 yavaş nefes alıp verin.
Etkisi: Donma tepkisini kırar, "burada ve şimdi"ye getirir.
🔶 3. Mikro Hareket – 60 Saniye
Nasıl Yapılır: Omuzlarınızı yavaşça geriye çevirin. Kollarınızı hafifçe sallayın. Olduğunuz yerde 10 adım yürüyün.
Etkisi: Beyne "hareket ediyorum, demek ki güvendeyim" mesajı gönderir.
🔶 4. Diyafram Nefesi – 1 Dakika
Nasıl Yapılır: Bir elinizi karnınıza, diğerini göğsünüze koyun. Nefes alırken karnınızın şiştiğini hissedin.
Etkisi: Gergin kasları yumuşatır, ağrıyı hafifletir, sakinleştirir.
🔶 5. Göğüs Açma – 40 Saniye
Nasıl Yapılır: Kollarınızı iki yana, avuç içleriniz öne bakacak şekilde açın. Hafifçe gerinin.
Etkisi: Donma anında kapanan göğüs kafesini açar, derin nefes kapasitesini artırır.
🤍 En Güçlü Şifa: Anlayış
Duraklama sendromunun en zor yanı, dışarıdan görünmemesidir. İnsanlar sadece "başlamıyor" kısmını görür; o görünmez duvarı, donma halini hissedemez.
DEHB'liler ve hassas sinir sistemine sahip bireyler için bu yargı, sorunun ta kendisinden daha yorucu olabilir.
Bu yüzden çevreden anlayış görmek iyileşmeyi hızlandırır. Yargılanmamak, aceleye getirilmemek, "hadi toparla" baskısından uzak olmak... Bunların hepsi sinir sisteminize "Şu an güvendeyim" mesajı verir.
Ve güven, bazen terapiden bile önce gelen ilk şifadır.
🌿 Son Söz: Bu Bir Zayıflık Değil, Bilgelik
Duraklama sendromu, beyninizin "Beni korumam gerekiyor" diyen bilge ve insani tarafıdır.
Bu sinyalleri görmezden gelmek yerine, onlara kulak verdiğinizde, gerçek denge ve sürdürülebilir güç kendiliğinden gelecektir.
Unutmayın: Hiç kimse duraklama sendromundan hızla çıkarılmaz. Oradan ancak sabırla, şefkatle ve attığınız o küçük, mikro adımlarla geçilir.
Siz de benzer bir "duraklama anı" yaşadınız mı? Sizi en çok hangi küçük adım ileriye taşıdı? Deneyimlerinizi yorumlarda paylaşmak, hepimizin yolunu aydınlatabilir. 💬
Bu yazı, kişisel deneyim ve nörobiyoloji kaynaklarından beslenerek hazırlanmıştır; profesyonel tıbbi tavsiye yerine geçmez. Şiddetli veya kronik belirtiler yaşıyorsanız, lütfen bir sağlık uzmanına başvurun.
Nuray Çalışkan